Hilandarska povelja je spis koji je krajem XII veka izdao Stefan Nemanja. Drugu verziju izdao je njegov sin Stefan. Original dokumenta se čuva u Hilandaru, a u spisu se opisuje život Stefana Nemanje. Pisana je na pergamentu, dugom 63 a širokom 32,5 cm. Ima ukupno 75 redova. Na kraju je Stefanov potpis ispod njega je datum („meseca septembra 29. dan“) i potvrda kralja Vladislava.
Read More
Ravanička povelja je povelja iz 1381. godine, posvećena manastiru Ravanica od strane kneza Lazara. Napisana je na srpskom jeziku ćirilicom. Original nije sačuvan, ali je sačuvan prepis iz manastira Vrdnik iz 17. veka. Na povelji se nalazi srebrni pečat sa pozlatom na kome je lik kneza Lazara sa jedne strane, a sa druge Isus Hristos na prestolu. Povelja je izložena u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.
Read More
„Žitije Stefana Dečanskog“ je hagiografija iz 15. veka ( nastala u periodu 1402, do 1406. godine) koju je napisao Grigorije Camblak, bugarski monah i iguman manastira Visoki Dečani u vreme despota Stefana Lazarevića. To je biografija koja obuhvata čitav život Stefana, sina kralja Milutina.
Read MoreSrpska pravoslavna crkva i njeni vernici proslavljaju Blagovesti – 7.aprila. Veruje se da je na taj arhanđel Gavrilo javio Mariji da će roditi Isusa. Arhanđel Gavrilo joj reče: „Raduj sе, blagоdatna! Gоspоd jе s tоbоm, blagоslоvеna si ti mеđu žеnama!“ Veruje se da od Blagovesti dobro je započeti neki veliki posao ili neke životne odluke. Verovalo se da na ovaj dan se završava zima. U narodu je običaj bio da se rano ustaje, a devojke dan su započinjale pesmom. Deca trče oko kuće i štapovima udarali o metalne predmete kako bi…
Read More
Danilov zbornik je naziv je za zbirku biografija srpskih vladara i arhiepiskopa pisanih od arhiepiskopa Danila (1324-1337), Danilovog učenika i drugih autora. Danilov zbornik je najobimnije delo srpske srednjovekovne književnosti. Obuhvata period srpske istorije od vladavine kralja Radoslava, do prvih pet godina vladavine cara Dušana i period istorije srpske crkve. Zbornik sadrži žitija: Radoslava, Vladislava (kratke biografije), Uroša-Dragutina, Jelene, Milutina, Stefana Dečanskog, Dušana, Arsenija Sremca, Joanikija I, Jevstatija I, Save II, Danila I, Jakova, Jevstatija II, Save III, Danila II, Nikodima, patrijarha Joanikija I, patrijarha Save I, Jefrema. Dodaci
Read More
Ostromirovo jevanđelje je jedan od najstarijih i najbolje očuvanih rukopisa staroslovenske, odnosno staroruske književnosti iz sredine XI veka. Napisan je u dve kolone sa 18 redova na površini od oko 20 × 24 cm. Ukrašen koricama s dragim kamenjem. Izradio ga je đakon Grigorije tokom 1056 -1057. godine po porudžbini kneza novgorodskog Ostromira za Sofijsku sabornu crkvu Velikog Novgoroda. U početku je čuvan u Sofijskoj crkvi, a zatim je prenet u Moskovski Kremlj. Godine 1720. ukazom Petra Prvog prenet je u Sankt Peterburg. Od 1806. godine Ostromirovo jevanđelje se čuva…
Read More
Bitoljski natpis iz 1015. / 1016. godine je srednjovekovni natpis cara Bugarske Jovana Vladislava (1015 – 1018) . Na natpisu je uklesano da je on podigao Bitoljsku tvrđavu za utočište i spas Bugara i da je on samodržac bugarski, car Bugara, bugarskog roda. Ploča je pronađena 1956. u Bitolju kod Čauš džamije, a bila je okrenuta u zemlju i služila kao stepenica. Danas se natpis nalazi u Istorijskom muzeju u Bitolju.
Read More
Zbornik Popa Dragolja je srednjovekovni starosrpski rukopis pravoslavnog sveštenika Vasilija Dragolja iz 1259. godine. Napisan je ćirilicom na pergamentu. Rukopis je izrađen na koži i pronađen je 1875. od strane Pante Srećkovića u srpskom selu Vraka blizu Skadra. Od 1902. godine rukopis se čuvao u Narodnoj biblioteci Srbije ali je nestao tokom povlačenja srpske vojske u Prvom svetskom ratu 1915. Vraćen je Narodnoj biblioteci Srbije 1969. godine. Zbornik popa Dragolja sadrži uputstva za otkrivanje bogumila, namenjena pravoslavnom sveštenstvu, kao i molitve protiv zlih sila.
Read More
Hilandarski listići su srpski srednjovekovni rukopis s kraja X i početka XI veka. . Hilandarski listići sadrže 2 lista i po sadržaju su delovi besede svetog Kirila Jerusalimskog (318 – 395). Otkriveni su 1844. godine u Hilandaru.
Read More
Blagajska ploča je istorijski spomenik Srba iz 12. vijeka, a pronađena je 1912. u blizini ruševina starog dvorca Bišća i lokaliteta Vrači. Kao ktitor crkve Sv. Kozme i Damjana napisano je da je bio brat Stefana Nemanje – Miroslav. Na kamenoj ploči uklesan je tekst na srpskoj ćirilici. Tekst na ploči govori o izgradnji crkve Sv. Kozme i Damjana u Blagaju na Buni, dovršenoj i posvećenoj 1194. godine. Ploča je bila ugrađena iznad ulaznih vrata u crkvu, ili u samoj crkvi. Jedan je od najstarijih spomenika rane srednjovjekovne pismenosti Srba…
Read More
Minhenski jevanđelistar je jedan od najstarijih rukopisa poteklih sa teritorije Srbije. Pisan je na crkvenoslovenskom jeziku krajem 4. veka u Sirmijumu. Rukopis je čuvan u manastiru svete Katarine na Sinaju, odakle je ukraden i prenet u London. Danas se nalazi u Bavarskoj biblioteci u Minhenu.
Read More
Gračanička povelja je proglas koji je doneo srpski kralj Stefan Uroš II Milutin Nemanjić (1282 – 1321), godine 1321. kojom osniva i dariva manastir Gračanicu. U povelji su pobrojani svi posedi na Kosovu i u neposrednoj blizini Prištine, sa tačnim međama, koje je darivao Gračanici. Povelja je ispisana u nadvratku đakonikona crkve Uspenja Presvete Bogorodice u Gračanici.
Read More
Sinajski molitvenik je staroslavenski glagoljski rukopis koji sadrži 103 lista pergamenta. Rukopis je datiran u 11. vek i sadrži najvećim delom nepotpunu zbirku molitava i posebnih crkvenih službi u raznim prilikama. Rukopis je otkrio arhimandrit Porfirije1850. godine u manastiru Svete Katarine na Sinajskoj gori, gde se i danas čuva. Ranije
Read More
Asemanijevo jevanđelje je staroslovenski rukopis na glagoljici iz 10. veka. Rukopis je izrađen na pergamentu i ima 158 strana koji sadrži Jevanđelja za subotu i nedelju sa beleškama o hrišćanskim praznicima. Ukrašeno je brojnim minijaturama i inicijalima u boji. Pronađen je 1736. godine u Jerusalimu, a naziv je dobio po njenom pronalazaču i direktoru Vatikanske biblioteke, Džozefu Asemaniiju.
Read More
Marijinsko ili Marijino jevanđelje predstavlja najstariji sačuvani spomenik pisan staroslovenskim jezikom. Pisano je glagoljicom na 174 listova i smatra se da je nastalo najkasnije početkom XI veka na srpskom štokavskom području. Pronađen je sredinom XIX veka u svetogorskom skitu Ksilurgu posvećenom Uspenju Bogorodice, po kome je i dobio ime, a danas se nalazi u Ruskoj nacionalnoj biblioteci u Sankt Peterburgu.
Read More
Sinajski psaltir je starosrpski crkveni rukopis iz 11. veka. Predstavlja najstariji sačuvani Psaltir na staroslovenskom jeziku. Pronađen je u manastiru Svete Katarine na Sinaju po kome i nosi naziv. Pisan je na glagoljici i do sada je pronađeno 209 listova pergamenta. Deo Psaltira je otkriven 1850. godine od strane ruskog arhimandrita Porfirija Uspenskog i to ikupno 177 listova, a ostali otkriveni su 1968. godine.
Read More
Neopalima kupina ili nesagoriva kupina je relikvija hrišćanska i starozavetne tradicije koja se nalazi u sklopu manastira Svete Katarine na Sinaju. Prema biblijskom predaju, Mojsije je na mestu sadašnjeg manastira Sveta Katarina video žbun u kome kao da plamen gori. Kada mu se približio iz grma kupine mu se javio anđeo u plamenu. Kupina je buktala, ali nije sagorevala. Mojsije je je uzviknuo: „…Idem da vidim tu utvaru veliku, zašto ne sagoreva kupina…” Prišao je nesagorivom grmu, kad mu se Gospod obratio rečima: „…Izuj obuću svoju s nogu svojih, jer…
Read More
Odlomak predstavlja jedan od najstarijih sačuvanih spomenika pisanih glagoljicom na staroslovenskom jeziku, u kome se javljaju crte srpskog narodnog jezika pod čijim uticajem će se kasnije razviti i srpska redakcija staroslovenskog jezika, a ujedno je i jedan od poslednjih koji su sačuvani na tim prostorima. Smatra se da je nastao krajem XI ili početkom XII veka na prostoru Bosne ili tadašnje Zete. Odlomak čine dva lista pergamenta, veličine 24 cm × 18,5 cm na kojima je ispisan deo „Dela apostolskih“, prema istočnom (pravoslavnom) obredu. Odlomak je pronađen 1262. godine zalepljen…
Read More
Dečanski psaltir je srednjovekovni rukopis iz XIII veka koji sadrži 201 pergamentni list pisan ćiriličnim pismom. Predstavlja liturgiski psaltir sa psalmima, biblijskim pesmama i molitvama. Čuvao se u manastiru Dečani po kome je dobio ime. 1857 godine A. Giljfelding je odneo ovaj rukopis u Rusiju. Čuva se u Sankt Peterburgu.
Read More