Nuklearna nesreća u Vinči ili Slučaj Vinča se dogodila 15. oktobra 1958. godine u poslepodnevnim časovima u Institutu za nuklearne nauke u Vinči kada je došlo do isticanja radioaktivnog materijala iz nuklearnog reaktora, prvog u tadašnjoj Jugoslaviji. Pokušano je tada da se napravi atomska bomba u strogoj tajnosti.
Ozračeno šestoro mladih istraživača: Radojko Maksić, Roksanda Dangubić, Draško Grujić, Stjepko Hajduković, Živorad Bogojević i Života Vranić. Zahvaljujući akademiku Pavlu Saviću, i njegovim vezama u inostranstvu, uspeo je da ugovori da se ozračeni istraživači prebace u Pariz, u roku od 24 časa, na lečenje u Institut „Kiri“ gde je u tom trenutku još u ekspiremntalnoj fazi bilo presađivanje koštane srži.
Francuski lekar i profesor Žorž Mate,dr Anri Žame, uz asistenciju dr Remona Lataržea i dr Žan Fransoa Diplana, i lekara iz Beograda: dr Branislava Pendića, dr Zorana Đukića i dr Danice Kalić uradili su tada prvu transplataciju koštane srži i prvu transplataciju ljudskih organa na svetu.
Koštanu srž, kako bi se spasili životi mladih naučnika, ponudilo je nekoliko stotina Francuza rizikujući sopstvene živote.
Donatori su bili Remon Kastalje (automehaničar), Marsel Pabijon (službenik), Odet Dragi (domaćica), Alber Biron (službenik), Leon Švarcenberg (lekar iz tima) …
Prvi na svetu tada je dobio koštanu srž Radojko Maksić. Petoro pacijenata je preživelo a Života Vranić je preminuo nakon mesec dana.
Nesreća je postala predmetom istrage tokom koje je Savić istraživače optužio za nemar, odnosno neadekvatnu zaštitu eksperimentalnog reaktora.
Nesreća u Vinči je bila predmet ćutanja i zataškavanja i skor da i nije bila propraćena u medijima tadašnje Jugoslavije, a sam istraživački program je ubrzo nakon toga bio obustavljen.
Godine 1976. je o tim događajima u jugoslovensko-francuskoj koprodukciji snimljen televizijski film pod nazivom Ozračeni.
Godine 2017. srpski pisac Goran Milašinović objavljuje roman „Slučaj Vinča“, po čijim motivima poznati srpski glumac i reditelj Dragan Bjelogrlić snimio film „Čuvari formule“ 2023. godine.
Foto:Ilustracija/pixabay
